13 cách chơi-mà-học phổ biến tại Úc
Phương pháp Chơi-Mà-Học (Play-based Learning) của Úc và các thể loại trò chơi hấp dẫn mà mọi trẻ em ở Úc thường hay chơi trong nhà trẻ.
1. Heuristic play: Chơi tự khám phá
- Allowing students to learn by discovering things themselves and learning from their own experiences rather than by telling them things
- Chơi tự khám phá: trẻ tự mình khám phá các vật thể xung quanh và học hỏi từ chính trải nghiệm của bản thân bằng cách sử dụng và phát triển các giác quan như: chạm, ngửi, nghe, nhìn và nếm.
- Thường kiểu chơi này phù hợp với trẻ dưới 2 tuổi.
- Lưu ý: không có đúng hay sai ở kiểu chơi này, trẻ khám phá những vật thể và quyết định chơi theo cách mà trẻ muốn, người lớn chỉ quan sát và hỗ trợ nếu cần chứ không nên can thiệp vào quá trình học của trẻ.
2. Dramatic Play: Chơi đóng kịch
- Chơi đóng kịch hoặc chơi nhập vai (role play) là một kiểu chơi mà trẻ có thể bộc lộ cảm xúc, hiểu về thế giới xung quanh và mối quan hệ với bạn bè, gia đình và người khác thông qua các tình huống nhập vai.
- Một số ví dụ của kiểu chơi đóng kịch:
Chơi nấu ăn
Chơi trò nhà hàng quán ăn
Chơi làm tài xế
Chơi làm phi công
Chơi chăm em bé
Chơi làm lính cứu hỏa
Chơi làm bác sĩ
Chơi làm công chúa
- Trẻ có thể chơi một mình, chơi với bạn đồng trang lứa hoặc với người lớn. Nếu trẻ tỏ ý muốn để chúng ta chơi cùng, thì mình nên hoàn toàn nhập vai vào trò chơi đó theo sự quyết định và dẫn dắt của trẻ.
3. Imaginative Play: Chơi tưởng tượng
- Chơi tưởng tượng là kiểu chơi mà trẻ dùng những vật thể nhỏ để tượng trưng cho những gì mà trẻ muốn bày tỏ. Lợi ích của kiểu chơi này khá tương đồng với kiểu chơi đóng kịch, nhưng khác ở chỗ khi chơi đóng kịch, trẻ là một nhân vật của câu chuyện, ví dụ như, mình là bác sĩ, bạn A là bệnh nhân, mình sẽ khám cho bạn A, còn ở kiểu chơi tưởng tượng thì bản thân trẻ nằm ngoài câu chuyện, thay vào đó trẻ cầm một vật thể gì đó và “”lồng tiếng” cho nó.
- Khi chơi trò này, trẻ có cơ hội tạo ra một thế giới tí hon mà ở đó phản chiếu những sự kiện và câu chuyện của chính gia đình mình hoặc là tạo ra những tình tuống hoàn toàn mới, trẻ được an toàn thực hiện việc kiểm soát, hoặc tạo ra, hoặc phá vỡ các luật lệ trong bối cảnh của trò chơi.
- Vậy người lớn cần làm gì với trò chơi này:
Thiết lập góc chơi thật hấp dẫn và thể hiện đúng với mục đích của bối cảnh. Ví dụ: Mình làm một nông trại thì cần nhìn như một nông trại.
Quan sát cách trẻ chơi và điều chỉnh lại bối cảnh, lấy bớt đồ ra hoặc bổ sung thêm vật dụng để giúp trẻ tương tác với trò chơi tốt hơn
4. Sensory Play: Chơi giác quan
- Chơi giác quan là kiểu chơi mà giúp kích thích các giác quan của trẻ như: chạm, ngửi, nếm, nhìn và nghe. Có những điều mình không thể dạy cho con mình hiểu bằng lời nói được mà tốt hơn là phải trẻ chính trẻ trải nghiệm. Ví dụ: mùi hương của cỏ hoa phải ngửi mới biết, cảm giác nhớt, dính, trơn, nhớp nháp phải chạm mới cảm được. Đây chính là trải nghiệm mà trò chơi này mang lại.
- Trẻ có thể chơi giác quan với những vật liệu như: Cát, Nước, Đất / Bùn, Vụn gỗ / mạt cưa, Bột, Đất sét, Sỏi,
- Người lớn chỉ cần nhớ 1 câu duy nhất ở kiểu chơi này thôi. Đó là Children are washable! Trẻ con thì có thể rửa sạch được. Nên là không sợ dơ bạn ha!
5. Creative-Visual Play / Art Play: Chơi nghệ thuật sáng tạo
- Chơi nghệ thuật sáng tạo như là vẽ, sơn và cắt dán với những vật liệu đa dạng khác nhau.
- Chơi nghệ thuật sáng tạo mang lại rất nhiều giá trị cho trẻ ở từng độ tuổi mà mình sẽ chia sẻ kĩ hơn ở một bài khác bạn ha. Mình cần nhấn mạnh là để đạt được những giá trị đó thì bạn cần lưu ý một vài điều sau:
Art is open-ended. Mình có thể hiểu nghệ thuật luôn có kết thúc mở, nghĩa là không có đúng hay sai, xấu hay đẹp. Trẻ cần được tự do lựa chọn màu sắc, vật liệu và hình thức để sáng tạo
Không tô màu theo hình định sẵn, đặc biệt cho trẻ dưới 5 tuổi.
Việc của bạn là cung cấp nguyên vật liệu tùy theo độ tuổi của trẻ và tôn trọng sự sáng tạo của trẻ.
6. Physical Active Play: Chơi hoạt động thể chất
- Chơi hoạt động thể chất là kiểu chơi di chuyển cơ thể bằng các cơ xương và đòi hỏi phải tiêu hao năng lượng. Đây là một hoạt động rất quan trọng cho sự phát triển của trẻ con và tạo nền tảng cho một cuộc sống khỏe mạnh và năng động.
- Khuyến cáo về hoạt động thể chất quốc gia của Úc dành cho trẻ là trẻ mới biết đi (1 đến 3 tuổi) và trẻ mẫu giáo (3 đến 5 tuổi) là nên hoạt động thể chất mỗi ngày ít nhất ba giờ và trải đều trong ngày.
- Bạn cần cung cấp cho trẻ cơ hội cũng như phương tiện để trẻ vận dụng các kĩ năng vận động thô như: bò, đi, chạy, nhảy nhẹ, nhảy bật, đá, trèo, đẩy và kéo, di chuyển, nhảy múa và đạp xe.
7. Constructive Play: Chơi xây dựng
- Chơi kiểu xây dựng là khi trẻ sử dụng vật liệu để tạo ra hoặc dựng lên một cái gì đó. Trẻ tổ chức và tập trung hướng tới một mục tiêu cụ thể.
- Những vật liệu dùng trong trò chơi này có thể là những cái khối bằng gỗ hoặc bằng nhựa, bột, cát và có khi là nước. Quan trọng chúng phải là những mảnh rời rạc.
8. Language Literacy Experience – Trải nghiệm đọc viết
- Ở trải nghiệm này, trẻ có cơ hội được biết thêm nhiều về âm thanh, từ vựng và ngôn ngữ thông qua những hoạt động ca hát, kể chuyện, đọc truyện và chơi với vần điệu.
- Trải nghiệm này là nền tảng để trẻ phát triển khả năng đọc viết và giao tiếp sau này.
- Với trải nghiệm đọc sách/truyện, tùy theo độ tuổi của trẻ mà mình chọn lựa chất liệu, nội dung, kích thước của độ phức tạp của ngôn ngữ khác nhau. Ví dụ: chọn sách cho trẻ dưới 1 tuổi, sách cần có chất liệu dày, hình ảnh trong đó phải là hình phản chiếu cuộc sống thật và từ ngữ đơn giản, dễ bắt chước.
- Sách cần được bày biện hấp dẫn để thu hút trẻ. Tạo không gian và cơ hội cho trẻ tự chọn lựa sách muốn đọc.
- Có một điều cần lưu ý là mình nên hướng dẫn cho trẻ tôn trọng những cuốn sách ngay từ những trải nghiệm đầu tiên như cách cầm nè, nhận dạng những đặc tính của cuốn sánh như bìa trước, bìa sau. Chỉ cho trẻ biết rằng sách có tựa đề, tác giả là ai, được vẽ bởi ai và đọc từ trái qua phải, từ trên xuống dưới, cách đọc này cũng tùy văn hóa bạn ha.
9. Science Experience: Trải nghiệm khoa học
- Trải nghiệm khoa học là một kiểu chơi mà thông qua đó trẻ có cơ hội biết và tìm hiểu về các sinh vật sống khác nhau, về thế giới xung quanh và về chính bản thân mình.
- Trải nghiệm này dựa trên cơ sở là trẻ em bẩm sinh là những nhà khoa học rồi, bởi vì trong trẻ luôn có sự tò mò và trẻ luôn luôn cố gắng tìm hiều vể mọi vật xung quanh bằng tất cả giác quan. Đó là lý do vì sao khi có thể nói được, trẻ sẽ liên tục hỏi tại sao cái này, tại sao thế kia. Trẻ phát triển yếu tố tư duy mạnh mẽ nhất khi tham gia kiểu chơi này.
- Vai trò của người lớn là cần nhận biết sự tò mò bản năng của trẻ và tạo cho trẻ cơ hội có thể tìm hiểu, đặt câu hỏi, quan sát, khám phá và chia sẻ sự ngạc nhiên về thế giới này của trẻ.
- Trải nghiệm khoa học thì có ở mọi nơi:
Có thể bắt đầu rất đơn giản khi cùng trẻ tìm lời giải thích cho những câu hỏi tại sao về sự vật xung quanh,
hoặc thiết lập góc chơi kích hoạt sự tò mò (Interest table);
hoặc là với những trò chơi thí nghiệm như về ánh sáng, màu sắc, khối lượng…;
hoặc là với một dự án làm về một vấn đề gì đó sâu hơn.
10. Mathematic Experience: Trải nghiệm toán học
- Trải nghiệm toán học, không phải là học toán học nha bạn, là những trò chơi giúp cho trẻ hiểu được mọi thứ bằng cách quan sát các mô hình, ước tính, giải quyết vấn đề và nâng cao suy nghĩ.
- Lĩnh vực của toán học thì khá rộng mà việc phân loại chúng còn chưa được thống nhất nữa, tuy nhiên, ở gia đoạn đầu đời, trẻ nên được tiếp xúc và trải nghiệm với toán học thông qua những trò chơi liên quan đến số lượng, nhận thức không gian, hình dạng, đo lường, thời gian, sắp xếp thứ tự,, mối quan hệ tương đồng như kết hợp và phân loại. Điều này giúp cho trẻ phát triển và hiểu các khái niệm cơ bản cốt lõi trong toán học trước khi chúng có thể tiến đến việc học toán sau này.
11. Technology Experience: Trải nghiệm công nghệ
- Công nghệ là áp dụng khoa học theo những cách hữu ích. Mục tiêu của khoa học là tìm hiểu về thế giới tự nhiên và mục tiêu của công nghệ là tạo ra những sửa đổi trong thế giới để đáp ứng nhu cầu của con người. Công nghệ thường liên quan đến các công cụ như cái cân để so sánh trọng lượng, kính lúp hoặc kính hiển vi để quan sát các sinh vật sống và các công cụ kỹ thuật số như máy tính và máy tính bảng.
12. Engineering Experience: Trải nghiệm kỉ thuật
- Kỉ thuật là quá trình thiết kế các công cụ, hệ thống và cấu trúc giúp con người đáp ứng nhu cầu của họ hoặc giải quyết các vấn đề.
- Cốt lõi của kỉ thuật là ý tưởng làm cho mọi thứ hoạt động hoặc là hoạt động tốt hơn.
13. STEM:
- S: Science
- T: Technology
- E: Engineering
- M: Maths
————————————————————————————
Photo by Yan Krukov httpswww.pexels.comphotochildren-playing-with-colorful-mats-8613318
